προϋπολογισμός κρατικός

Το έγγραφο που καθορίζει το ύψος των εσόδων και των εξόδων του κράτους μέσα σε μία οικονομική χρήση και εγκρίνεται κατά διάφορες διαδικασίες στην κάθε χώρα. Ενώ είναι σωστό να μιλάμε για προβλέψεις σχετικά με τα έσοδα –που είναι αντικείμενο ενός απλού υπολογισμού– για τα έξοδα θα ήταν σωστότερο να μιλάμε για καθορισμό, γιατί ο νόμος του π. περιορίζει το ύψος των δαπανών σε ένα ορισμένο μέγεθος. Ο π. μπορεί να είναι επίσης αρμοδιότητας, οπότε ορίζει τα έσοδα και τα έξοδα για τη χρήση, ή ταμείου, όταν αναφέρεται στα ποσά που εισπράχθηκαν ή πληρώθηκαν κατά τη χρήση, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και εκείνα που αναφέρονται σε παλαιότερες ή και μεταγενέστερες οικονομικές χρήσεις (που διακρίνονται σε ενεργητικά και παθητικά υπόλοιπα). Αρχές στις οποίες κατά παράδοση πρέπει να βασίζεται ο π. είναι η αρχή της ενότητας (ο π. πρέπει να περιέχει ολική εκτίμηση όλων των εσόδων), της καθολικότητας (όλα τα έσοδα και όλα τα έξοδα πρέπει να περιλαμβάνονται συνολικά στον π.), της εξειδίκευσης (αντίθετα από τα έσοδα, τα έξοδα που αναφέρονται σε κάθε κλάδο της διοίκησης δεν μπορεί να εγκριθούν συνολικά, αλλά πρέπει να υποδιαιρούνται και να αναφέρονται σε τίτλους, κατηγορίες, κονδύλια). Ο π. τέλος, ονομάζεται ισοσκελισμένος όταν τα έσοδα είναι ίσα με τα έξοδα, πλεονασματικός όταν οι δαπάνες είναι μικρότερες από τα έσοδα, και ελλειμματικός όταν συμβαίνει το αντίθετο. Όσο κυριαρχούσε η φιλελεύθερη αντίληψη περί κράτους, σύμφωνα με την οποία αυτό πρέπει να περιορίζεται στην εξασφάλιση λίγων βασικών υπηρεσιών, όπως η άμυνα και η δικαιοσύνη, κριτήριο και βασικός σκοπός της δημοσιονομικής πολιτικής ήταν η ισοσκέλιση του π. Στον σημερινό κόσμο όμως, όπου σιγά σιγά αυξήθηκαν τόσο τα καθήκοντα που δόθηκαν άμεσα στις δημόσιες υπηρεσίες, όσο και η επιρροή που ασκεί το κράτος με τις επεμβάσεις του και τους ελέγχους του επί της εθνικής οικονομίας, η δημοσιονομική πολιτική είναι απλά ένα από τα πολλά όργανα της οικονομικής πολιτικής. Η ισοσκέλιση του π. δεν είναι πλέον ο πρωταρχικός σκοπός, και το πλεόνασμα ή το έλλειμμα, είναι δυνατό να επιδιωχθούν σκόπιμα ως όργανα επέμβασης για την εξισορρόπηση των οικονομικών διακυμάνσεων.